سلامت روان یکی از ابعاد سلامتی است که درعین حال اغلب اوقات نادیده گرفته می شود. چرا که تبعیض و انگ در مورد بیماری های روانپزشکی همچنان شایع است.
اغلب مردم اطلاعات صحیحی از اختلالات روانپزشکی ندارند و کمتر نیز برای کسب سلامت روان مراجعه می کنند و البته ناگفته نماند، که امکان دسترسی نیز هنوز در بسیاری از نقاط دنیا به سادگی برای همه فراهم نیست. به همین دلیل ، سازمان بهداشت جهانی و سلامت روان "سرمایه گذاری بیشتر و دسترسی بیشتر برای همه و در همه جا" را برای سال جاری برگزیده است.
در هفته سلامت روان به بخش اعصاب و روان بیمارستان نفت تهران رفتم تا از دغدغه ها و مسایل آنها در مواجه با بیماران این بخش و اینکه چگونه با کار دربخش اعصاب و روان بتوانند، سلامت روان را حفظ کنند، پرسیده ام که در ادامه می آید.
دکتر ژاله گلستانی رییس بخش اعصاب و روان بیمارستان با بیان اینکه یکی از مقولاتی که باید به آن توجه کرد این است که کادر درمان در بخش روان پزشکی جزو گروهی هستند که با استرسهای گوناگونی بواسطه نوع حرفه روبرو هستند لذا باید به سلامت روان خود توجه داشته باشند و مشاغل دست اندرکار در سلامت روان باید جزو مشاغل سخت محسوب شود .
کادر پزشکی، پرستاری و کارکنان خدمات در این بخش ، استرس را به صورتی مضاعف تجربه میکنند . هم از لحاظ مواجه با بیمار اعصاب و روان که در برخی اوقات صبوری و و برخورد های مناسب و آرامشی خاص را میطلبد و هم اینکه باید مراقب سلامت روانی خود باشند تا تحت تاثیر محیط به مشکلات اعصاب و روان دچار نشوند.
وی توضیح داد: به منظور حفظ سلامت روان کارکنان این بخش، دوره های آموزش روشهای برخورد مناسب با بیماران مختلف را داریم تا کارکنان تحلیل درستی از رفتار های بیماران داشته باشند.
همچنین روانپزشکان مجموعه سعی می کنند به سایر پرسنل که دچار مشکلات می شوند خدمات بدهند . وی تا کید کرد: روانپزشک ها خود نیز در معرض ، استرس بالایی هستند و باید با کمک گرفتن از مهارت هایی که می دانند مداوم به افزایش مهارت های تاب آوری خود کمک کنند .
به علاوه شیوه هایی که برای به مراجعین جهت حفظ سلامت روانی می آموزیم ، برای خودمان نیز کار آمد است مانند انجام مراقبه و تن آرامی و یا کمک گرفتن از گروههای حمایتی روانپزشکان .
پرستاران بخش ها طولانی ترین قسمت مواجه با بیمار را در بخش اعصاب و روان به عهده دارند وبه مدت طولانی یک شیفت مراقبت و تهیه گزارش از حال بیمار را انجام می دهند . در این زمینه هوشیاری کامل و توجه به احوالات بیمار و همچنین صبوری در مقابل رفتار و گفتار بیماری که در سلامت کامل بسر نمی برد وظایف پرستار را سخت تر می کند .مشاهده و ارتباط با بیمار ابزاری است که به بررسی بیماران اعصاب وروان و تهیه گزارش برای اطلاع به پزشک معالج به پرستاران کمک می کند .
وی دربخشی دیگر از صحبت های خود به بحث سلامت روان در دوران کرونا نیز اشاره کرد و در این باره گفت: در این دوره بحرانی، تطابق با بحران و افزایش مهارت های تاب آوری از الزاماتی است که برای همه توصیه می شود . اینکه در این شرایط جدید چه کار کنیم وچگونه با سبک زندگی جدید کنار بیاییم.
با توجه به تجربه گذشته در موارد اضطراری ، انتظار می رود که در ماهها و سالهای آینده نیاز به بهداشت روانی و حمایت روانی به میزان قابل توجهی افزایش یابد. سرمایه گذاری در برنامه های بهداشت روان در سطح ملی و بین المللی ، که قبلاً سالها از بودجه نا کافی مزمن رنج برده اند ، اکنون بیش از گذشته مهم است.
به همین دلیل است که هدف کمپین امسال روز جهانی بهداشت روان افزایش سرمایه گذاری در بهداشت روان است.
وی تصریح کرد: بهترین توصیه جهت حفظ سلامت روان این است که شرایط فعلی را بپذیریم و از منابع قابل اعتماد و مناسب ، کمک و اطلاعات بگیریم و بیاموزیم و عمل کنیم.
وی تاکید کرد: برخی این تغییرات را نمی پذیرند و سعی در انکار بحران دارند و رفتار قبل از بحران را ادامه می دهند . همچنین، برخی واکنش افراطی به این بحران دارند و اضطراب ناشی از بحران را دارند و وسواس بیش از حد دارند به نحوی که کلیه امور روز مره را رها می کنند و دایما در حال اضطراب بسر میبرند . هیچ یک ازین دو حالت کمکی به سلامت افراد نمیکند .
به گفته دکتر گلستانی، بهترین راهکار در دستیابی به سلامت روان در بحران های مختلف از جمله بحران کرونا، این است که بجای انکار یا واکنش افراطی سعی کنیم ، افزایش مهارت مقابله با بحران را فرا گیریم و نکات آنرا بخوبی عملی کنیم .
محمد تقی اختری سرپرستار بخش اعصاب مردان یکی از افرادی است که درهفته سلامت روان با وی به گفتگو نشسته ایم وی با بیان اینکه مهمترین کاری که ما برای برخی از بیماران انجام می دهیم این است که به مریض ها می فهمانیم که بیمار هستند تا برای درمان اقدام کنند و با کادر درمان همکاری کنند.
وی گفت: با توجه به اینکه برخی از بیماران نشانه های جسمی خاصی ندارند ، به راحتی نمی پذیرند که بیمار هستند.
اختری افزود: دو گروه به بخش اعصاب مراجعه می کنند و در این بخش بستری می شوند ، بیمارانی که به درمان های دارویی نیاز دارند که ما با کسب آموزش های لازم، عوارض دارویی را می دانیم و توهم و هذیان های احتمالی این افراد را می شناسیم و به پزشک اطلاع می دهیم.
همچنین در کنار درمان دارویی ، با توجه به رفتارهای خاص این افراد ، سعی می کنیم خودشان و اطرافیان از خطرات در امان بمانند . دسته دوم بیمارانی هستند که نیاز به درمان دارویی ندارند و با رفتار درمانی بهبود می یابند و اغلب اختلالات شخصیتی و رفتاری دارند و این بیماران مستعد درگیری فیزیکی با افراد هستند، و پرسنل این بخش با استفاده از مهارت های رفتاری سعی می کنند ، چنین اتفاق هایی رخ ندهد.
وی افزود: با توجه به اینکه ما 24 ساعت در کنار بیمار هستیم ، کلیه رفتارهای فرد را مانیتور می کنیم. مراقبت از مریض در مقابل افراد و عوارض دارویی را یادداشت می کنیم و براساس بیماری فرد، میزان تحرک، بهداشت فردی ، ارتباط کلامی و میزان اضطراب افراد مبتلا به وسواس را گزارش می کنیم.
یکی دیگر از کارکنان این بخش مریم مهدی نیا سرپرستار بخش اعصاب زنان بیمارستان صنعت نفت است که با بیان اینکه 28 سال سابقه کار در بخش های مختلف بیمارستان را دارد گفت: کار در این بخش با بخش های دیگر بسیار متفاوت است.
ماهیت بخش اعصاب و روان ، به گونه ای است که بیماران این بخش درک متفاوتی از جهان دارند ، نوع بیماری و شدت آن برای بیماران جسمی مشخص است وفرد به بیماری اشراف دارد .
اما در بخش اعصاب و روان اینطور نیست و در مواردی بیماران، ممکن است به بیماری خود آگاه نباشد و یا علاوه بر خشونت رفتاری ، توقعات نابجا هم از پرسنل داشته باشند .
از این رو پرستاران اعصاب و روان نیاز به مهارت بالا دارند تا بتوانند خوب گوش کنند . قضاوت نکنند، به بیماران امید بدهند و در مواردی آموزش های لازم را به بیماران بدهند و برای سلامتی بیماران تلاش کنند.
با توجه به اینکه ممکن است برخی از بیماران قصد آسیب به خود یا دیگران را ذهنا تجربه کنند یا عملا علایمی از این قصد را نشان دهند ، پرستاران بخش همواره باید با حواس جمع در بخش اعصاب و روان حضور داشته باشند.
کار در این بخش سخت است و پرخاشگری و افسردگی بیماران بعضا ، کارکنان این بخش را نیز متاثر می کند و همواره در معرض خطر از دست دادن روحیه هستند ، ضمن اینکه با شیوع کرونا کارکنان این بخش با مشکل دیگری هم مواجه هستند ؛ در ایام کرونا بیماران اعصاب و روان اغلب بی قرار هستند و ماسک زدن کمتر رعایت می شود و تفهیم رعایت فاصله اجتماعی برای این افراد بسیار سخت است و همین امر موجب نگرانی دیگری نیز در این بخش است.
شهناز دزدار یکی از کارشناسان پرستاری در بخش اعصاب است که می گوید ، کار در بخش اعصاب و روان نیازمند آن است که در مقابل بیماران خونسرد باشیم ، اما بی تفاوت نه . به نحوی که با دقت کلیه رفتار و عملکرد بیمار را مد نظر قرار دهیم و با پزشک درمیان بگذاریم.
به گفته وی ، یکی از اقداماتی که برای سلامت روان پرسنل بخش اعصاب ضروری است این است که تحت تاثیر مریض نباشیم و واکنش های مناسبی در قبال رفتارهای پرخاشگرانه داشته باشیم و با بیماران درگیر نشویم و همواره بدانیم که آستانه تحمل بیماران این بخش با افراد دیگر متفاوت است.
